با آرتیها همراه باشید تا با هنر میناکاری آشنا شوید. آیا تا به حال به یک قطعه هنري نگاه کرده اید که لایه هاي آسـمان از سـطح آن باز شـود؟ در حالی که لاجورد آسـمان ها در دایره هاي زیباي آن حک می شوند، اشکالی از گل هاي آسمانی و پرندگان مرموز به طور مکرر در الگوهاي ابدي لطف آسمانی ظاهر می شـوند. این نوعی هنر اسـت که در زبان فارسـی میناکاري نامیده می شـود. اهمیت این کاردستی ایرانی از پیچیدگی هاي هنر و فرهنگ ایرانی از تاریخ طولانی آن ناشی می شود.
مینا به فارسی آسـمان آبی تعریف شـده اسـت . همچنین با کلمه مینو به معناي بهشت همراه است. این هنر دستی لاجوردي آسمان را در لایه هاي متعدد خود مجسم می کند که به نظر می رسد به سمت ابدیت حرکت می کند. این شاید یکی از دلایل فراخوانی اثر هنري مینا یا نمایش آسمان باشد. نزدیکترین معادل این شکل از هنر مینا کاري است که میناي دندان شیشه اي یا میناي چینی نیز نامیده می شود. مینا کاري به چندین ماده مانند فلز، سنگ، شیشه، سرامیک و سفال اعمال می شود.
تاریخچه میناکاری :
در حالی که میناکاری به اندازه قدیمی ترین تمدن هاي تاریخ بشر مانند مصریان و امپراتوري روم قدمت دارد، قدمت میناکاری حداقل به پنج هزار سـال پیش در فلات ایران برمی گردد. تعداد زیادي جواهر و اشـیا مورد استفاده براي هنرهاي تزئینی که با لعاب و مینا مورد استفاده قرار گرفته اند، در مناطق مختلف جهان کشف شده اند و این گواهی بر محبوبیت گسترده این صنایع دستی از دوران باستان است.
برخی ادعا می کنند که میناکاری بیش از ۵۰۰۰ سال سابقه دارد. به گفته کارشناسان و آنچه از مقایسه میناي دندان بیزانس و آثار ایرانی نشان می دهد، این هنر از ایران نشات گرفته است. سپس به سرزمین هاي دیگر گسترش یافت. در میان آنها، برخی از آثار در اروپا یافت می شـوند که سـابقه بسیار طولانی دارند. به عنوان مثال، شش حلقه طلا از قرن سیزدهم قبل از میلاد در قبرس دیده شـده اسـت. بعلاوه، مجسـمه معروف یونانی زئوس همان هنر را دارد و مربوط به پانصد سال قبل از میلاد است. اما هنوز هم کارشناسان معتقدند که خاستگاه این هنر در ایران و سرزمین پارس بوده است.
اولین نمونه هاي میناکاری مربوط به دوره هخامنشـی است. حتی اگر شواهدي وجود دارد که نشان می دهد این آثار هنري در طول قرن هاي بعدي تولید شده است، اما فقط در زمان سلطنت سلجوقیان (اوایل قرن ۱۲ (بود که این نوع هنر شکوفا شد. بعدها که مغول این کشـور را تحت کنترل خود درآورد، در این زمان بود که سـبک ها، الگوها و اشـکال جدیدي مانند اعضـاي دربار پارسی در هنر میناکاري معرفی شد. دوره دیگري از پیشـرفت قابل توجه در این صنعت در دوره صفویه (قرن ۱۶ تا ۱۸ )بود، زمانی که مینیاتور سبک مطلوبی براي هنرهاي ایرانی بود.
میناکاری چگونه انجام می شود؟
ابتدا، آهنگران شی را مطابق شکل دلخواه خود آماده و شکل می دهند. سپس قطعه با غوطه ور شدن در لایه اي از لعاب سفید پوشـانده می شـود و در دماي حدود ۷۵۰ درجه گرم می شود. سپس محصول در لایه دیگري از لعاب با کیفیت بالاتر پوشانده شـده و دوباره گرم می شود. این فرآیند می تواند چندین بار تکرار شود. انواع مختلفی از مواد می توانند به عنوان لعاب استفاده شوند، اما معمولاً از لعاب مینا از سیلیکون، پتاسیم، سرب، قلع، منیزیم، اسید بوریک، زیرکونیوم و کائولن استفاده می شود. سـپس، این محصـول با طرح هاي مختلف هندسـی، الگوهاي متقارن، مضامین سنتی و گاهی نقوش مذهبی طراحی می شود.
براي تفسـیر این نقوش، باید سنگ بناي یکی از قدیمی ترین سیستم هاي اعتقادي در ایران، یعنی میترائیسم را در نظر گرفت. در آیین میترائیسم، خورشید نقش بسزایی دارد. در میناکاری نیز، مدالیون در مرکز آثار هنري مینا نشان دهنده خورشید است که زمین به دور آن می چرخد. علاوه بر این ، الگوهاي هنر مینیاتور و اســلیمی (نوعی هنر اســلامی) به زیبایی محصــولات میناکاري افزوده اند. در حالی که این الگوها عمدتا به رنگ آبی نقش بسته اند، از چندین رنگ شیمیایی و آلی دیگر نیز استفاده می شـود. مانند سـفید، زرد، رنگ فیروزه اي، آبی، قرمز، قهوه اي، بنفش، سـبز و سـیاه. پس از طراحی نهایی، محصـول براي آخرین بار در کوره قرار می گیرد تا رنگ و طرح آن تثبیت شود.
چه چیزي محصولات میناکاري را بسیار خاص می کند؟
در سـاختن قطعه اي از مینا دقت و سـلیقه زیادي صـورت می گیرد. یک تکه مینا باید مطابق طرحی شـکل بگیرد که بعدا با دسـتان یک هنرمند روي آن نقش می بندد. علاوه بر این ، باید با دوام باشد زیرا گرما می تواند شی را خراب کند یا باعث شود طرح ها از محصـول جدا شـوند . به همین دلیل اشـیا میناکاری نوعی هنر محسوب می شوند که به عنوان تزیین مورد استفاده قرار می گیرند و یا از ایران به عنوان سوغاتی خارج می شوند. میناکاری محصـول چشـم هایی اسـت که عمق آسـمان ها را می بینند، زیبایی جهان اطراف را تحسـین می کنند و هماهنگی آسمان ها و زمین را در یک قطعه ثبت می کنند.
از محصـولات میناکاری تمدن دیدن کنید ، یک قطعه از هنر را در دسـتان خود بگیرید. آیا احساس نمی کنید که جهان را در دستان خود نگه داشته اید؟ قدمت میناکاري به حدود ۱۵۰۰ سـال قبل از میلاد برمی گردد. این هنري اسـت که با کمک آتش، خاك و رنگ هاي معدنی خلق شده است. با ظرافت از آن براي تزئین انواع تزئینات و ظروف استفاده می شود.
انواع میناکاری :
۱- میناکاري با زمینه برجسته: در این نوع مینا، آنها نقاشـی ها و خطوط را روي جسـم مورد نظر حک می کنند. سپس آنها شکاف ها را با لعاب هاي رنگی پر می کنند. به عنوان آخرین مرحله، آنها آن را در کوره اي براي ثابت کردن رنگ ها قرار می دهند.
۲- میناکاري با سیم: میناکاري با سیم یک روش قدیمی است که در آن از سیم هاي بسیار نازك استفاده می کنند. هنرمند سیم ها را به هر الگویی که در ذهن دارد، شـکل می دهد. و سـپس آنها را به قطعه کار بچسباند. در مرحله سوم از لعاب براي پوشاندن آن استفاده می کند. وي براي جوشکاري سیم ها، آن شی را در کوره اي با دماي حدود ۱۰۰۰ درجه سانتیگراد قرار می دهد. در مرحله بعدي، او از عوارض ویژه پودر میناي دندان براي پوشـاندن سـطح اسـتفاده می کند. سـپس دوباره ۳ دقیقه دیگر با همان دما در کوره قرار می دهد. به طور طبیعی، در طی مراحل، سیم ها سیاه می شوند. بنابراین براي بازگرداندن آنها به حالت اولیه خود از اسید استفاده می کند. این نوع میناکاري در اصفهان و تهران رایج است. یکی از انواع این روش ها، “مینا سیاه” هنوز در جنوب کشور، به ویژه در اهواز ادامه دارد. به هر حال، امروزه میناکاري هاي داراي سیم چندان محبوب نیستند. در عوض نقاشی میناکاري طرفداران بیشتري دارد.
آنها به طور معمول از مس به عنوان کار پایه اسـتفاده می کنند. باید بدانید که مس با کیفیت وزن بیشتري دارد. بنابراین ساده ترین راه این است که محصول را در دست بگیرید و وزن کنید. اگر وزن متناسب با اندازه اثر هنري نباشد، مس از کیفیت پایین تري برخوردار است و باید ارزان تر باشد. می توانید این را با قیمت ارزان تري خریداري کنید. اما شما باید از عواقب آن، به ویژه از دست دادن شکل اصلی، آگاه باشید. در مرحله بعد، محصـول مینا را که خریداري می کنید لمس کنید. اگر کاملا صـاف و براق باشد، کیفیت خوبی دارد. اگر سطح آن خشـن باشـد، به این معنی است که لعاب میناي دندان به دلیل گرماي بیش از حد کوره یا قرار گرفتن بیش از حد لازم در کوره سـوخته اسـت. البته اسـتفاده از رنگ هاي بی کیفیت نیز می تواند باعث زبري شود. علاوه بر این، به ترك، رنگ پریدگی، پوسته، حباب، سوراخ و … توجه کنید. پشـت اثر هنري نیز باید داراي لعاب با کیفیت و بدون هیچ گونه خراش و ترك باشـد. همچنین لبه ها را فراموش نکنید، نباید هیچ رنگی روي لعاب سفید و همچنین هیچ ترك و لبه هاي تیز مشاهده کنید.
در میناکاري فارسی آنها از نقوش سنتی مانند اسلیمی، ختایی، گل و پرندگان و ترکیبات آنها استفاده می شود. ظرافت طراحی و تنوع زیاد رنگ باعث افزایش ارزش کار می شـود. رنگ هاي خاص مانند زیرمجموعه هاي قرمز یا بنفش نیز قیمت را افزایش می دهند، زیرا پودر طلا یکی از موادي است که آنها براي ساخت این رنگ ها استفاده می کنند. ضـخامت رنگ باید حتی در همه جا باشـد . با این حال، رنگ ها نباید ترکیب شوند. طرح هاي مینا با کیفیت بالا در اصل ایرانی هستند. و هنرمندان بزرگ ایرانی تمام مراحل حکاکی و نقاشی را با نهایت دقت انجام می دهند.
از اینکه در این سـفر به دنیاي هنر میناکاري به ما پیوسـتید متشکریم. امیدوارم لذت برده باشید اگر چنین است لطفاً در مورد نظرات با ما در میان بگذارید. به شـما اطمینان می دهم وقتی شخصاً آنها را بینید بسیار زیباتر هستند و آنها را دوست خواهید داشت.